Kali Kalpadru Vallari (कालीकल्पद्रुवल्लरी)

Description

कालीकल्पद्रुवल्लरी (Kali Kalpadru Vallari) विशालोऽस्माकं देशः। विपुला चात्रोपासनाप्रक्रियाः, विविधाश्चोपासनासम्प्रदायाः। अवान्तरभेदसहिता लघुगुरुसम्प्रदाया अद्यत्वेऽपि श्रीपरशुरामचतुर्वेदिकृते ‘उत्तरभारत की सन्तपरम्परा’ नामके ग्रन्थे (तृ. सं. १९७२, पृ. ४६७-४६८) द्वाविंशत्युत्तरैकशतसंख्याका दृश्यन्ते। पुरा च जैनवाड्मयस्य ‘षड्दर्शनसमुच्चय’-ग्रन्थस्य गुणरत्नटीकायां त्रिषष्ट्युत्तरत्रिशतसंख्याका (३६३) दार्शनिकदृष्टयो वर्णिताः सन्ति, यथा तदर्थसङ्ग्रहगाथेयम् –

असि इसयं करियाणं अकिरियवाईण होई चुलसुई।
अत्रापि असतट्ठी वेणइयाणं च बत्तीसं॥

(अस्याः संस्कृतच्छाया – अशीत्यधिकं शतं क्रियावादिनाम् अक्रियावादिनाञ्च भवति चतुरशीतिः, अज्ञानिनां सप्तषष्टिर्वेनायिकानाञ्च द्वात्रिंशत्।) एतावद्दर्शनानुसारं प्राय एतावन्त एवोपासनाप्रकारा अपि भवितुमर्हन्ति। साम्प्रतमागमनिगमपुराणानुसारं प्रमुखा उपासका पञ्चविधाः परिगण्यन्ते – गाणपत्याः, सौराः, शैवाः, शाक्ताः, वैष्णवाश्च। तस्याः शक्तेर्विभिन्नं रूपमुपासनाप्रकारश्च वेदे पुराणेषु आगमेषु च द्रष्टुं शक्यते। तत्र शाक्ततन्त्रानुसारं दशमहाविद्यारूपा शक्तिः प्रामुख्येण सर्वैरङ्गीक्रियते। ताश्च – काली तारा षोडशी भुवनेश्वरी भैरवी छिन्नमस्ता बगला मातङ्गी कमला च। यथा वैष्णवानां मत्स्यकूर्मादयो दशावतारास्तथैव शाक्तानामिमाः शक्तिरूपा विद्याः। एतास्वपि कश्चन भेदप्रकारो वर्ण्यते-

काली, तारा, षोडशी, भुवनेश्वरी – एताश्चतस्त्रो महाविद्याः। भैरवी, छिन्नमस्ता, धूमावती – एतास्तिस्रो विद्याः। बगला, मातङ्गी, कमला – इमास्तिस्त्रः सिद्धविद्या इति। अत्र पुनः कुलद्वयं विभज्यते-कालीकुलं श्रीकुलं च। तत्र प्रथमकुले – काली, तारा, भुवनेश्वरी, छिन्नमस्ता च गण्यन्ते। द्वितीयकुले च षोडशी, भैरवी, बगला, धूमावती, मातङ्गी च स्वीक्रियन्त।

तत्र कालीकुलस्येयं कालीशक्तिर्देवता प्रमुखा। अस्या व्युत्पत्तिविषये स्वरूपविषये माहात्म्यविषये च बहवो जिज्ञास्या विषया भवन्ति। तत्र वैदिकपौराणिकागमिकदृष्टीनामेकत्र समावेशनात्मको ग्रन्थः प्रायो नोपलभ्यन्ते। विद्वद्वर्य श्रीरामनारायणत्रिपाठिभिर्विविधवेदपुराणागमप्रभृति-शास्त्रग्रन्थेभ्यः कालीशक्तिसम्बद्धान् विषयान् सङ्गृह्वौकत्र सन्निवेश्य चायं ‘कालीकल्पद्रुवल्लरी’ नामको ग्रन्थो निरमायि। अत्र प्रायः पञ्चचत्वारिंशत्संख्याकग्रन्थेभ्यो विषयाः सङ्गृहीताः; किन्तु तथापि नालम्। अतोऽपि विवेच्या बहवो विषया अवशिष्टाः। यत एतादृशमेव कालीमाहात्म्यम्।